2022_GR_00104 - Vlaams Lokaal Energie- en Klimaatpact 2021-2030 - LEKP 2.0 - goedkeuring

Als lokaal bestuur spelen we een sleutelrol in het Energie- en Klimaatbeleid. Vlaanderen en de lokale besturen slaan sinds 2021 de handen in elkaar om samen de nodige transitie in het energie- en klimaatbeleid waar te maken. Dat gebeurt aan de hand van het Lokaal Energie- en Klimaatpact (LEKP). Op 25 oktober 2021 ondertekende de gemeenteraad Borsbeek het LEKP - versie 1.0.  

De Vlaamse overheid wil de lokale overheden verder ondersteunen via het LEKP 2.0. Met voorliggend agendapunt wordt goedkeuring gevraagd voor de ondertekening van het LEKP - versie 2.0. Door de ondertekening van het Pact zullen de lokale besturen de globale doelstellingen helpen verwezenlijken zoals opgenomen in:

• het Burgemeestersconvenant 2030 
• het Vlaams Regeerakkoord 
• de Lange Termijn Renovatiestrategie 2050 
• de doelstellingen uit het Vlaams Energie- en Klimaatplan 
• de doelstellingen uit het Energie- en Klimaatactieplan-Borsbeek, dat in september 2022 werd goedgekeurd en ingediend bij Europa.

• het Nationaal Energie- en Klimaatplan (NEKP) dat de Belgische energie- en klimaatdoelstellingen vastlegt voor de periode 2021-2030.
• vlaams Energie- en Klimaatplan (VEKP) 2021-2030, zoals goedgekeurd door de Vlaamse Regering op 9.12.2019.
• de beslissing van de Vlaamse Regering van 5.11.2021 om extra maatregelen te nemen bovenop het reeds bestaande Vlaams Energie- en Klimaatplan 2021-2030 om de klimaatverandering tegen te gaan.
• het Vlaams Regeerakkoord 2019-2024: Ook de Vlaamse en lokale overheden nemen hun verantwoordelijkheid en geven het goede voorbeeld. Net zoals de Vlaamse Overheid zullen gemeenten, steden, intercommunales, OCMW’s, provincies en autonome gemeentebedrijven worden gevraagd dat zij hun broeikasgassen met 40% reduceren in 2030 ten opzichte van 2015 en vanaf 2020 per jaar een energiebesparing van 2,09% realiseren op het energieverbruik van hun gebouwenpark (inclusief technische infrastructuur, exclusief onroerend erfgoed).
• het Lokaal Energie- en Klimaatpact 1.0 dat de Vlaamse overheid afgesloten heeft met de lokale besturen om samen de nodige transitie in het energie- en klimaatbeleid waar te maken.
• het lokaal Energie- en Klimaatactieplan- Borsbeek dat de lokale energie- en klimaatdoelstellingen vastlegt voor de periode 2021-2030.

Vlaanderen en de lokale besturen slaan, d.m.v. het Lokaal Energie- en Klimaatpact sinds 2021 de handen in elkaar om samen de nodige transitie in het energie- en klimaatbeleid waar te maken. Het Lokaal Energie- en Klimaatpact 2.0 (LEKP 2.0) geeft een vervolg aan het Lokaal Energie en Klimaatpact van 2021 en bevat een aanscherping van de klimaatambities die in LEKP 1.0 werden vooropgesteld. Dit in lijn met de verscherpte Europese klimaatdoelstellingen vermeld in het Fit for 55-pakket.

Het LEKP 2.0 volgt dezelfde principes als het LEKP 1.0. Twee van de vier concrete en herkenbare werven werden uitgebreid (zie hieronder) naar aanleiding van de reeds vermelde aanscherping op Europees niveau. Er wordt hierbij verder ingezet op een gelijktijdige bottom-up en top-down aanpak. 

De werven met de concrete doelstellingen waarvoor onze gemeente een inspanningsverbintenis heeft zijn de gekende: 

• werf 1: laten we een boom opzetten
• werf 2: verrijk je wijk
• werf 3: elke buurt deelt en  is duurzaam bereikbaar
• werf 4: water het nieuwe goud

Beide actoren, de Vlaamse overheid en de lokale besturen geven aan om naast de reeds bestaande engagementen verder werk te maken van de aangescherpte engagementen zoals hieronder vermeld:

Lokale besturen engageren zich om:

• De doelstelling m.b.t. CO2-reductie voor eigen gebouwen en technische infrastructuur wordt verhoogd van -40% naar -55% CO2-emissies tegen 2030. De scope van deze doelstelling voor CO2-reductie wordt daarnaast uitgebreid naar eigen mobiliteit;
• De primaire energiebesparingsdoelstelling wordt aangescherpt naar van 2,09% -3% per jaar vanaf 2023;
• Geen principiële schepencollege- of gemeenteraadsbeslissing meer te nemen m.b.t. lokale heffingen op elektriciteitsmasten en sleuven van ELIA;
• Aanpassingen in de streefdoelen onder de 4 werven:
  • Nieuwe uitdaging onder werf 2 "Verrijk je wijk":
    • 25 fossielvrije renovaties onder de 50 collectieve renovaties per 1.000 wooneenheden tegen 2030.
    • De inwoners van 50 per 1.000 wooneenheden worden uitgenodigd voor een klimaattafel ter bespreking van een wijkgerichte aanpak voor einde 2024
  • Nieuwe uitdaging onder werf 3 "Elke buurt deelt en is duurzaam bereikbaar"
    • 1,5 in plaats van 1 (semi-) publieke laadequivalenten per 100 inwoners (99.000 laadpunten (CPE)) tegen 2030.

BIJKOMENDE DUIDING: Een van de basisvoorwaarden voor de deelname aan LEKP 2.0 is “Geen nieuwe heffingen op masten en sleuven van ELIA”. 

Om de elektrificatie van onze verwarming en mobiliteit te versnellen, dienen heffingen die de elektriciteitsfactuur verzwaren, zoals de Elia-heffing op masten en sleuven, gradueel afgebouwd te worden. Het LEKP 2.0 zet in op een uitdoofscenario, en bevat de doelstelling geen nieuwe heffing meer in te voeren voor masten en sleuven van ELIA. Om gemeenten meer financiële zekerheid te geven, vereist het LEKP 2.0 echter niet dat bestaande heffingen worden afgeschaft. Daarnaast blijft het mogelijk de huidige heffingen die van kracht zijn te laten lopen en te verlengen, op voorwaarde dat de heffing niet stijgt. Toch moedigt het LEKP de lokale besturen aan in deze doelstelling de kostencomponent van energie zoveel mogelijk te verlagen, en zo een omslag te maken naar hernieuwbare energie. Tegen ten laatste 1 januari 2026 dienen de bestaande heffing op elektriciteit volledig afgebouwd te worden.

TER INFO: De Vlaamse overheid engageert zich tot:

• Territoriaal coördinatorschap door Vlaanderen (VR 2022 2502) voor het Europese Burgemeestersconvenant om o.a. technische en strategische bijstand aan ondertekende gemeenten te verlenen voor de ontwikkeling, uitvoering en monitoring van hun actieplannen voor duurzame energie en klimaat (SECAPS);
• Het faciliteren van praktijkoplossingen voor een kwalitatieve ruimtelijke implementatie van het LEKP, het benutten van de synergiën tussen de 4 werven en via een werkplatform met 2.0-ondertekenaars gedetecteerde drempels oppakken. De Vlaamse Regering engageert zich voor een frequente opvolging (minstens jaarlijks) per bevoegd beleidsdomein;
• In plaats van een apart sloopbeleidsplan, kan de renovatiedoelstelling (residentieel en niet-residentieel) worden voorbereid door een geïntegreerde lange termijn lokale renovatiestrategie. Het Netwerk Klimaat van VVSG zal hier een ondersteunende start-analyse voor laten opmaken (timing: begin 2023);
• Verder bouwend op de start-analyse van het Netwerk Klimaat wordt een ‘Wijkrenovatietool’ aangeboden aan lokale besturen en hun partners om collectieve renovatietrajecten data-gestuurd te concretiseren en op te volgen t.e.m. uitvoering. Deze tool kan een handig instrument zijn om de klimaattafels wijkgericht te organiseren;
• Versterking van de basisfinanciering van energiehuizen;
• De invoering van de ‘Mijn VerbouwPremie’ en de ‘Mijn VerbouwLening’  en de versterking van het noodkoopfonds. Zo wordt er gestreefd naar een evenwichtige mix van het activeren van privaat kapitaal door financieringsinstrumenten (premies (waaronder de EPC-labelpremie) en langlopende leningen met incentives voor diepgaande renovaties via het renteloze renovatiekrediet (via banken) of de energielening+ (via energiehuizen)), ontzorging (door energiehuizen en BENOvatiecoaches) en verplichtingen (zoals de niet-residentiële renovatieverplichting vanaf 1/1/22 en residentiële renovatieverplichting vanaf 1/1/23, publieke en overheidsgebouwen moeten een minimaal EPC-label behalen tegen 2028 en alle niet-residentiële gebouwen tegen 2030 );
• Blijvend in te zetten op het ondersteunen van de lokale besturen bij het realiseren van state of the art fietsinfrastructuur;
• De noodzaak voor een taxshift tussen de energievectoren (elektriciteitsfactuur verlichten door kosten door te schuiven naar fossiele energiedragers) heeft de Vlaamse Regering principieel ondersteund. Eerste stappen hiertoe zijn ondernomen (opkoop groenestroomcertificaten bij de netbeheerders, schrappen kost openbare verlichting, vergoeding REG-premies via de Vlaamse Veerkrachtmiddelen en de kost voor de minimale levering aardgas). Het blijft desalniettemin de expliciete ambitie van minister Zuhal Demir, en de voltallige Vlaamse Regering, om de inspanningen continu verder te zetten zodat er zoveel mogelijk bijkomende kosten uit de elektriciteitsfactuur worden gehaald. De Vlaamse Regering stelt voor om in samenwerking met de Federale overheid een samenwerkingsovereenkomst uit te werken om een sociaal rechtvaardige taksshift door te voeren van elektriciteit naar de verschillende fossiele energiedragers waarbij gemiddeld de energiekost van huishoudens en ondernemingen niet stijgt. Hierbij wordt gedacht aan oplossingen, zoals een uitzondering op de non bis in idem-wet. Een precedent hiervan vinden we terug in de gehanteerde methode voor de minerale olie. Hiervoor zal overleg worden opgestart met het federale beleidsniveau en rekening gehouden worden met Europese beleidsinitiatieven. VVSG zal frequent op de hoogte worden gehouden. Het is ook in dit kader dat aan de lokale besturen gevraagd wordt de heffing op de ELIA-elektriciteitsmasten af te bouwen, gezien hierdoor ook de elektriciteitsfactuur verlicht wordt met 11 miljoen euro per jaar;
• Een eenmalige additionele budgettaire impuls voor LEKP 2.0 ondertekenaars van 22,5 miljoen euro voor de aangescherpte ambities van LEKP 2.0 te ondersteunen tijdens deze legislatuur. Deze middelen worden verdeeld als volgt: 8,75 miljoen euro voor 2022, 8,75 miljoen euro voor 2023 en 5 miljoen euro voor 2024. Deze engagementen kunnen binnen de perken van de daarvoor op de begroting van de Vlaamse Gemeenschap voorziene en beschikbare middelen en kunnen aangepast worden in functie van het algemeen begrotingsbeleid.

Door de ondertekening van het Lokaal Energie- en Klimaatpact 2.0 geeft de gemeente Borsbeek aan actie te ondernemen om de Energie- en Klimaatdoelstellingen mee te helpen realiseren. Net zoals voor de middelen uit het LEKP 1.0, geldt voor de middelen uit het LEKP 2.0 een inspanningsverbintenis. 

Bijlage 1: LEKP 2.0 geeft de volledige inhoud mee van het LEKP 2.0.

Bijlage 2: "Ondertekening GR Borsbeek LEKP 2.0" is het document dat aan de gemeenteraad mag voorgelegd worden. Het is gebaseerd op de standaard tekst die aan gemeenten werd meegegeven, gepersonaliseerd voor de gemeente Borsbeek. Het ondertekende exemplaar dient ten laatste op 5/12 te worden opgeladen in het digitale loket.

Op 8 juli 2022 werd een tweede versie van het lokaal energie- en klimaatpact (LEKP 2.0) gelanceerd. Voor 2023 wordt een totaalsubsidie van 8.750.000 euro verspreid over alle lokale besturen die intekenen op het pact 2.0. Het bedrag voor Borsbeek (13.417 euro***) werd bepaald op basis van de inwonersaantallen (4/5) en de criteria van het gemeentefonds (1/5). Dit voorlopig toegekende bedrag kan nog in de hoogte worden bijgesteld wanneer andere lokale besturen niet zullen intekenen op LEKP 2.0. Een herverdeling van de totaalsubsidie zal dan moeten gebeuren.

Na ondertekening van het LEKP 2.0 heeft de gemeente Borsbeek automatisch recht op deze  financiële ondersteuning, bovenop deze van LEKP 1.0.

In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de middelen die naar Borsbeek komen vanuit zowel LEKP 1.0 (reeds ondertekend en bijgevolg verzekerd) als LEKP 2.0 (indien beslissing tot ondertekening).

Voor alle bedragen geldt 1 euro om 1 euro: Borsbeek dient (minstens) het dubbele uit te geven van het bedrag dat Borsbeek ontvangt vanuit het LEKP 1.0 en 2.0 (tussen haakjes). 

*** Het definitieve bedrag zal eind 2022 / begin 2023 bekend gemaakt worden. Het subsidiebedrag wordt in het voorjaar 2023 uitbetaald (april).